احداث باغ زیتون، آموزش مراحل کاشت تا سوددهی + هزینه ها

احداث باغ زیتون، آموزش مراحل کاشت تا سوددهی + هزینه ها

در سال‌های اخیر، احداث باغ زیتون به یکی از سودآورترین و کم ریسک‌ترین گزینه‌های کشاورزی در ایران تبدیل شده است. این محصول همیشه سبز در برابر شرایط سخت آب و هوایی مقاوم است و می‌تواند بعد از چند سال بازگشت سرمایه خوبی داشته باشد. در این راهنما از نهالستان رویال نهال شما را با مراحل احداث باغ زیتون از آماده سازی زمین گرفته تا بهترین زمان کاشت نهال زیتون، طراحی سیستم آبیاری مناسب و میزان هزینه‌های احداث باغ در سال 1404آشنا می‌کنیم.

اگر به عنوان سرمایه گذار یا کشاورزی که قصد دارد الگوی کاشت خود را تغییر دهد به دنبال یادگیری نحوه احداث باغ زیتون هستید و می‌خواهید بدانید کدام رقم برای منطقه سردسیر و کوهستانی شما مناسب است، این راهنما برای شماست. با خواندن این مقاله صفر تا صد نحوه احداث باغ زیتون را یاد خواهید گرفت.

شرایط احداث باغ زیتون

احداث یک باغ زیتون موفق، نیازمند شناخت شرایط محیطی مورد نیاز این درخت است. نهال زیتون با اینکه یک درخت همیشه سرسبز و مقاوم است اما برای باردهی مطلوب نیازمند رعایت نیاز آبی، شرایط اقلیمی و خاک است. در ادامه تمام نیاز‌های این درخت را بررسی خواهیم کرد.

شرایط آب و هوایی مناسب کاشت زیتون

زیتون، گیاه بومی مدیترانه‌ای است به همین دلیل در مناطق با تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های معتدل رشد خوبی دارد. نیاز سرمایی زیتون 1600-400 ساعت، دمای منفی 7 تا منفی 12 درجه سانتی گراد است اما اگر دمای هوا به طور ناگهانی به منفی 1 درجه برسد ممکن است به گیاه آسیب برساند.

دمای مطلوب این نهال، 30-15 درجه سانتی گراد می‌باشد که در صورت آبیاری کافی تا حدود 40 درجه سانتی گراد را نیز تحمل می‌کند. اگر باغ شما در منطقه سردسیر و کوهستانی قرار دارد، بهتر است برای کاشت زیتون ارقام مقاوم به سرما مانند رودبار، زرد و منزنیلا انتخاب کنید به علاوه در شیب‌های جنوبی و مناطق دارای تهویه هوا مناسب بکارید.

ارتفاع مناسب از سطح دریا و میزان رطوبت

بهتر است منطقه کاشت این نهال ارتفاع حدودی 1300-100 متر از سطح دریا داشته باشد، در این مناطق درخت زیتون محصول با کیفیتی خواهد داشت و هزینه‌های جانبی کمتر خواهد شد به علاوه در این مناطق نباید میزان رطوبت هوا از 75 درصد بیشتر باشد، چون باعث افزایش ابتلا به بیماری‌های قارچی مانند چشم طاووسی خواهد شد. گردش ملایم هوا باعث بهبود گردافشانی نهال زیتون خواهد شد اما در نواحی که باد تند و ماندگار دارند بهتر است بادشکن احداث شود.

خاک مناسب باغ زیتون

درخت زیتون نسبت به خاک حساس نیست و در خاک‌های فقیر نیز می‌تواند به رشد خود ادامه دهد، اما برای کیفیت مطلوب محصول و باردهی بالا باید خاک زهکشی مناسبی داشته باشد چون خاک‌های سنگین و باتلاقی به ریشه آسیب می‌رسانند.

PH قلیایی 8.7-8.6 برای کاشت نهال زیتون مناسب می‌باشد. بهتر است قبل از احداث باغ از خاک نمونه برداری انجام دهید و درصورت شور بودن یا آهکی بودن، با اضافه کردن مواد آلی و گچ کشاورزی خاک را اصلاح کنید. زمین‌هایی با عمق خاک، 1.5-1 متری و خاک‌های شنی، رسی و لومی، رسی که زهکشی خوبی دارند و از ماندن آب در خاک جلوگیری می‌کنند برای کاشت زیتون مناسب هستند.

نیاز آبی درخت زیتون

بسیاری از افراد، تصور می‌کنند درخت زیتون نیاز به آب ندارد در حالی که این درخت نیاز آبی کمی دارد، در مناطق معتدل و گرمسیر، هفته‌ای دوبار و مناطق سرد و کوهستانی به یک بار آبیاری نیاز دارد. طوری که نیاز آبی سالانه این درخت 4500-3500 میلی لیتر است.

بهتر است؛ سیستم آبیاری قطره‌ای یا زیر سطحی باشد تا از تبخیر آب جلوگیری کند. میزان شوری آب نباید از 2.5 دسی زیمنس بر متر بیشتر باشد، در صورت بالا بودن EC بهتر است ارقام مقاوم به شوری مانند زرد اسپانیایی کاشته شود.

جهت و شیب زمین

کاشت زیتون در جهت‌هایی که دریافت نور خورشید بیشتر است، مانند، جنوب و جنوب غربی توصیه می‌شود. به علاوه شیب زمین نباید از 15 درصد بیشتر باشد چون باعث فرسایش خاک و هدر رفتن آب کشاورزی می‌شود. با رعایت این شرایط می‌توان زمین مناسب برای احداث باغ زیتون انتخاب کرد و از ضررهای ناشی از سرمای ناگهانی و خاک نامناسب جلوگیری کرد.

آماده سازی زمین برای کاشت نهال زیتون

آماده سازی زمین یکی از حساس‌ترین مراحل در احداث باغ زیتون است. مراحل آماده سازی زمین یعنی شخم زدن، تسطیح، اصلاح خاک و طراحی سیستم آبیاری تاثیر زیادی در رشد، عملکرد و عمر درختان دارد.

آزمایش خاک و اصلاح شیمیایی

انجام آزمایش خاک در عمق 60-0 متری ضروری است، این آزمایش پارامترهای خاک مانند PH، میزان شوری، بافت خاک و مواد آلی آن را تعیین می‌کند. PH مناسب برای کاشت درخت زیتون قلیایی است اما این نهال نمی‌تواند شوری خاک 3 دسی را تحمل کند. بافت خاک بهتر است رسی- شنی باشد که علاوه بر حفظ رطوبت، زهکشی مناسبی نیز داشته باشد.

میزان مواد آلی باید حدود 2-1 درصد باشد که برای حفظ فعالیت میکروبی خاک ضروری است. در صورت وجود آهک بیشتر از 30 درصد باید اصلاح خاک با مواد گوگردی، کود دامی پوسیده و گچ کشاورزی انجام شود.

تسطیح خاک

بعد از اصلاح شیمایی مرحله بعدی فراهم کردن سطح و شیب مناسب خاک است. در زمین‌های صاف باید از جمع شدن آب جلوگیری کرد و اگر شیب بیشتر از 13 درصد باشد بهتر است تراس بندی یا بانکت بندی انجام شود تا از فرسایش خاک جلوگیری کند. بعد از تسطیح، باید خاک را تا عمق 80 متری شخم زد و با کود دامی پوسیده حدود 40-30 تن در هر هکتار مخلوط کرد.

طراحی سیستم آبیاری

بهترین سیستم برای آبیاری درخت زیتون آبیاری قطره‌ای است، چون نسبت به غرقابی بودن خاک حساس است و طراحی سیستم باید براساس منبع آب، فشار مورد نیاز و تراکم کاشت انجام شود. در این سیستم میزان لوله پلی اتیلن مورد نیاز برای هر هکتار 6500-5000 متر و حدود 5500-4000 قطره چکان است.

تعیین فواصل کاشت

فاصله کاشت مناسب درخت زیتون به اقلیم منطقه، نوع رقم و سیستم آبیاری بستگی دارد. الگوی گاشت درختان بهتر است، مربعی یا مستطیلی باشد و در الگوی کاشت مستطیلی فاصله 4 در 4 متر باشد. تعداد درخت در کاشت متراکم 400 اصله است.

گود برداری و چالکود قبل از کاشت

ابعاد مناسب گودال برای کاشت زیتون 60 در 60 سانتی متر است و در هر چاله باید ترکیبی از کود‌های دامی پوسیده، فسفات آمونیوم، گوگرد پودری و خاک برگ ریخته شود. این ترکیب باعث استقرار سریع ریشه در خاک می‌شود.

زمان مناسب اماده سازی زمین و کاشت نهال

شهریور تا مهر ماه بهترین زمان برای آماده سازی زمین است، تا خاک تثبیت شده و برای فصل کاشت (آبان تا بهمن ماه) آماده شود. اما در مناطق سردسیر و کوهستانی برای جلوگیری از سرمای زمستانه بهتر است، کاشت اواخر اسفند تا اوایل فروردین انجام شود.

انتخاب نهال زیتون مناسب

مهم‌ترین تصمیم در احداث باغ زیتون انتخاب رقم مناسب است. نیاز آبی، شوری، مقاومت به سرما در نهال‌های زیتون متفاوت است، که تعیین کننده میزان بازگشت سرمایه باغ زیتون می‌باشد. برای انتخاب نهال باید عواملی مانند، هدف کاشت، آب و هوای منطقه، میزان نور خورشید و شوری خاک را مدنظر قرار دهید. در جدول زیر ارقام تجاری زیتون در ایران به همراه نیازهای انها مشخص شده است.

رقم نهال زیتون	مقاومت به سرما	نیاز ابی	عملکرد	مناطق مناسب
مانزانیلا	متوسط	متوسط	5-10تن	فارس، کرمان، زنجان
آربکین	نسبتا بالا	کم	15-10 تن	قزوین، کرمانشاه، ایلام
پیکوال	بالا	متوسط	9-7 تن	خراسان جنوبی، لرستان
کورونیکی	متوسط	کم	8-10 تن	یزد، کرمان
کنسروالیا	متوسط	زیاد	8-10 تن	گیلانف مازندران
شیراز و زرد	متوسط	متوسط	8-9 تن	فارس، کهگیلویه

آموزش احداث باغ زیتون به روش متراکم

یکی از روش‌های پیشرفته در کشاورزی کاشت زیتون به روش متراکم است، که باعث افزایش عملکرد و کاهش دوره بازگشت سرمایه می‌شود. در این رووش فاصله بین نهال‌ها 4 در 4 متر یا 5در5 بوده و تعداد درخت در هر هکتار 600-400 است. با این روش درختان از سال دوم وارد دوره باردهی می‎‌شوند و از سال‌های بعد میزان میوه دهی به 12-10 تن در هر هکتار می‌رسد.

رقم‌های مناسب برای کاشت متراکم باید کم ارتفاع و زود بازده باشند، نمونه‌های رایج شامل آربکین، کورونیکی و پیکوال هستند و بهتر است نهال‌ها یک تا دو ساله با ریشه‌های سالم و گسترده باشند. آماده سازی زمین شامل شخم زدن، تسطیح، حفر گودال باید طبق مراحل قبل انجام شود.

سیستم آبیاری مناسب، قطره‌ای با کنترل هوشمند است تا نیاز آبی هر نهال تامین شود و فاصله قطره چکان ها بهتر است 40-30 سانتی متر باشد. تغذیه درختان در کاشت متراکم با کودهای پتاس و نیتروژن به صورت مرحله‌ای انجام می‌شود. در این روش انجام هرس دقیق به صورت حذف شاخه‌های ضعیف، شکل دهی به تاج برای نور گیری، تهویه مناسب، تسهیل برداشت و جلوگیری از بیماری‌ها و آفات ضروری است.

برآورد هزینه احداث باغ زیتون

در احداث باغ زیتون، هزینه‌های اصلی شامل زمین، نهال، آماده سازی زمین، سیستم آبیاری، کود و سم، کارگر و هزینه‌های نگهداری سالانه هستند. هزینه خرید زمین و نهال بسته به منطقه و نوع نهال اصلاح شده یا پیوندی متفاوت است.

برای آماده سازی زمین شامل نیروی کارگری و تجهیزات حدود 30-20 میلیون تومان در هر هکتار، نصب سیستم آبیاری قطره‌ای 80-60 میلیون تومان برای لوله کشی، پمپ و قطره چکان، هزینه‌های کود و سم در سال اول 20-15 میلیون، هزینه‌های کاشت و کارگر حدود 15-10 میلیون تومان خواهد بود که جمع کل تقریبی هزینه‌ها برای کاشت هر هکتار باغ زیتون حدود 300-200 میلیون تومان می‌شود.

برای محاسبه هزینه کاشت هر درخت زیتون، باید هزینه کل کاشت را به تعداد نهال‌ها تقسیم کرد تا هزینه هر درخت حاصل شود. به عنوان مثال، اگر در هر هکتار حدود 350 اصله نهال کاشته شود و هزینه‌های کل کاشت 60 میلیون تومان باشد، هزینه کاشت هر نهال 150 هزار تومان خواهد بود.

سوددهی و بازگشت سرمایه باغ زیتون

در سال‌های اول کاشت، درختان هنوز به سوددهی کامل نرسیده‌اند و میزان سود کم است. از سال سوم به بعد باغ وارد سوددهی می‌شود که دوره بازگشت سرمایه حدود 7-5 سال است. میزان باردهی درخت زیتون براساس نوع رقم، شرایط اقلیمی و مدیریت باغ متفاوت است اما به طور میانگین هر درخت زیتون در سال بین 100-50 کیلوگرم بار می‌دهد. اگر تولید متوسط یک هکتار به 5 تن برسد و قیمت فروش زیتون به عنوان مثال 100 هزارتومان باشد درامد حدود 200 میلیون تومان خواهد بود که با کم کردن هزینه‌های نگهداری سالانه مثلا 30 میلیون تومان سود خالص 150میلیون تومان خواهد بود.

زمان بازگشت سرمایه

اگر کل سرمایه اولیه برای هر هکتار 100 میلیون باشد و سود سالانه حدود 20 برآورد شود، زمان بازگشت سرمایه حدود 5 سال خواهد بود. اما اگر میزان سود خالص 150 میلیون تومان باشد بازگست سرمایه بعد از 2.5 سال اتفاق می‌افتد.

جمع بندی، موفقیت در احداث و سرمایه گذاری باغ زیتون

در مسیر احداث باغ زیتون، مهم‌ترین گام انتخاب نهالستان معتبر برای خرید نهال است. اجرای کامل یک باغ زیتون، به انتخاب دقیق رقم نهال، طراحی صحیح سیستم آبیاری و مدیریت کوددهی بستگی دارد. زمانی که انتخاب نهال از نهالستان معتبر ‌انجام شود، باغ؛ رشد، عملکرد و باردهی خوبی خواهد داشت.

در این میان نهالستان رویال نهال با مدیریت مهندس آرمین قاسمی با بیش از سه دهه تجربه فعالیت در تولید و فروش نهال‌های سالم امکان تهیه نهال شناسنامه‌دار، با کیفیت مناسب و ارسال به سراسر کشور را فراهم کرده است. با تهیه نهال از این مجموعه، سرمایه‌گذار می‌تواند با اطمینان وارد مرحله کاشت شود و با رعایت اصول مهندسی باغ‌سازی، دوره بازگشت سرمایه را کوتاه‌تر کند. برای تهیه نهال زیتون و مشاوره تخصصی در زمینه انتخاب رقم مناسب با این مجموعه تماس بگیرید تا بهترین نهال‌ را برای باغ خود تامین کنید.

منبع: Frontiersin.org

سوالات متداول

کدام نهال زیتون در برابر سرما مقاوم تر است؟

رقم‌های پیکوال و آربکین مقاومت بالاتری در برابر سرمای زمستان دارند و برای مناطق سردسیر مناسب‌اند.

بهترین زمان برای کاشت نهال زیتون چه فصلی است؟

در مناطق معتدل پاییز و زمستان و در مناطق سردسیر اواخر زمستان تا اوایل بهار زمان ایده‌آل کاشت است.

فاصله استاندارد کاشت درخت زیتون در هکتار چقدر است؟

فاصله معمول بین ردیف‌ها ۵–۶ متر و بین درختان ۴–۶ متر است، که حدود ۱۱۰–۱۶۰ درخت در هکتار را شامل می‌شود.

هزینه احداث باغ زیتون در یک هکتار چقدر است؟

هزینه احداث یک هکتار باغ زیتون در سال 1404 شامل خرید نهال، آماده‌سازی زمین، کاشت، آبیاری و نگهداری سال اول بین 135-100 میلیون تومان براورد شده است.