راهنمای خرید، کاشت و پرورش نهال سنجد
نهال سنجد | راهنمای کامل کاشت، نگهداری و خرید نهال سنجد
سنجد (Elaeagnus angustifolia) درختی مقاوم، کم‌توقع و مفید است که علاوه بر زیبایی ظاهری، از میوه، برگ، گل و حتی چوب آن استفاده‌های بسیاری می‌شود. کاشت نهال سنجد در سال‌های اخیر در باغ‌ها، فضاهای سبز شهری و زمین‌های کم‌آب بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله با مزایا، شرایط کاشت، ارقام رایج، آبیاری، تغذیه، آفات، برداشت و سودآوری نهال سنجد آشنا خواهید شد.
معرفی درخت سنجد
درخت سنجد بومی مناطق آسیای غربی و ایران است. این درخت خزان‌پذیر، دارای برگ‌های نقره‌ای، گل‌های معطر و میوه‌ای خشک و مغذی است که هم خوراکی است و هم خاصیت دارویی دارد.
ویژگی‌های مهم:
* ارتفاع: تا ۷ متر * عمر مفید: بیش از ۵۰ سال * نیاز آبی: بسیار کم * میوه‌دهی: از سال سوم به بعد
مزایای کاشت نهال سنجد
* مقاومت بالا به خشکی، شوری خاک و بادهای گرم * نیاز کم به مراقبت و کوددهی * میوه‌ای با خواص دارویی فراوان (برای استخوان‌سازی، سیستم گوارش، آرتروز و...) * سایه‌انداز مناسب برای حیاط و باغ * مناسب برای ایجاد بادشکن طبیعی * سازگار با خاک‌های ضعیف و شور
شرایط اقلیمی مناسب برای کاشت نهال سنجد
دما:
* مقاوم به گرمای بالا و سرمای زمستان تا حدود -۳۰ درجه سانتی‌گراد
نور:
* نیاز به آفتاب کامل برای رشد بهتر و باردهی بیشتر
بارندگی:
* در مناطق با بارندگی کم نیز به خوبی رشد می‌کند
خاک مناسب برای کاشت نهال سنجد
* بهترین خاک: شنی-لومی با زهکشی مناسب * تحمل بالایی به خاک‌های آهکی و شنی دارد * pH مناسب: بین ۶.۵ تا ۸
زمان مناسب برای کاشت نهال سنجد
* اواخر پاییز تا اواخر زمستان (در مناطق معتدل) * در مناطق سردسیر: اوایل بهار
نکته:
کاشت در فصل خواب گیاه، موجب کاهش تنش و استقرار بهتر ریشه در خاک می‌شود.
مراحل کاشت نهال سنجد
1. آماده‌سازی خاک با شخم سطحی 2. حفر گودال با ابعاد حداقل ۵۰×۵۰×۵۰ سانتی‌متر 3. ترکیب خاک با کود دامی پوسیده 4. قرار دادن نهال به گونه‌ای که طوقه آن هم‌سطح خاک باشد 5. آبیاری کامل بلافاصله بعد از کاشت
فاصله کاشت نهال سنجد
* بین نهال‌ها: ۳ تا ۴ متر * بین ردیف‌ها: ۴ تا ۵ متر (برای ایجاد بادشکن یا پرچین، فاصله را کمتر در نظر می‌گیرند)
ارقام رایج نهال سنجد
1. سنجد معمولی
* رقم بومی ایران * میوه کوچک و خشک با طعمی گس * بسیار مقاوم و کم‌توقع
2. سنجد درشت میوه (سنجد شیرین)
* میوه درشت‌تر و گوشتی‌تر * مناسب تازه‌خوری و فرآوری * طعم ملایم‌تر و شیرین‌تر
3. سنجد روسی (سنجد نقره‌ای)
* رشد سریع * برگ‌های نقره‌ای و براق * مناسب فضای سبز و بادشکن
نیاز آبی نهال سنجد
سنجد یکی از مقاوم‌ترین گیاهان به کم‌آبی است، اما در سال‌های اولیه آبیاری منظم باعث رشد بهتر آن می‌شود.
سال اول:
* هفته‌ای یک‌بار آبیاری
درخت بالغ:
* هر ۲ تا ۳ هفته یک‌بار آبیاری کافی است
مناطق دیم:
* با بارندگی سالانه بالای ۲۵۰ میلی‌متر، کاشت دیم سنجد امکان‌پذیر است
تغذیه و کوددهی نهال سنجد
برنامه پیشنهادی:
* زمستان: کود دامی پوسیده + گوگرد * بهار: کود نیتروژن (اوره) * تابستان: ریزمغذی‌ها مانند آهن و روی * پاییز: فسفات برای تقویت ریشه
هرس و فرم‌دهی درخت سنجد
* در سه سال اول: هرس فرم‌دهی برای ایجاد اسکلت اصلی درخت * بعد از آن: هرس سالانه سبک برای حذف شاخه‌های خشک یا مزاحم * می‌توان از سنجد به عنوان پرچین یا بادشکن نیز استفاده کرد که در این صورت، هرس منظم‌تر نیاز دارد
آفات و بیماری‌های رایج سنجد
درخت سنجد به‌صورت طبیعی نسبت به بسیاری از آفات مقاوم است اما در شرایط خاص ممکن است دچار آسیب شود:
آفات مهم:
* شته‌ها * کرم‌های برگ‌خوار
بیماری‌ها:
* پوسیدگی طوقه * لکه برگی قارچی
روش کنترل:
* تقویت تغذیه گیاه * حذف برگ‌های آلوده * استفاده از سموم گیاهی یا مجاز در صورت لزوم
برداشت میوه سنجد
* زمان برداشت: اواخر تابستان تا اوایل پاییز (شهریور تا مهر) * روش برداشت: دستی یا تکاندن شاخه‌ها * میوه‌ها پس از برداشت باید در مکان خشک و خنک نگهداری شوند
کاربردهای میوه و سایر بخش‌های سنجد
* خوراکی: تازه‌خوری، پودر سنجد، مصرف در دسرها و غذاهای محلی * دارویی: تقویت مفاصل، کاهش التهاب، بهبود گوارش * صنعتی: چوب مقاوم برای صنایع چوبی * زینتی: درختچه زیبای مقاوم برای فضای سبز شهری
بازار فروش و سودآوری سنجد
* قیمت میوه خشک سنجد در بازار بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم است * درخت بالغ می‌تواند تا ۱۰ کیلو میوه خشک در سال تولید کند * مناسب برای صادرات و تولید مکمل‌های گیاهی * کم‌هزینه بودن نگهداری نسبت به سایر درختان میوه
نکات مهم در خرید نهال سنجد
* خرید از نهالستان‌های معتبر با مجوز جهاد کشاورزی * انتخاب رقم مناسب بر اساس اقلیم منطقه و هدف کشت * بررسی سلامت ریشه و تنه نهال (بدون آفت، قارچ یا زخم) * نهال ریشه‌دار یا گلدانی برای کاشت آسان‌تر و موفق‌تر
نتیجه‌گیری
نهال سنجد انتخابی هوشمندانه برای مناطقی با منابع آبی محدود، خاک‌های فقیر و اقلیم سرد و خشک است. این درخت مقاوم و چندمنظوره، علاوه بر زیبایی، دارای میوه‌ای مغذی و پرخاصیت است که بازار مناسبی در داخل و خارج از کشور دارد. اگر به‌دنبال احداث باغ کم‌هزینه و پر بازده هستید، کاشت نهال سنجد گزینه‌ای مناسب و آینده‌دار خواهد بود.