مقایسه انواع پایههای نهال، پایه بذری و پایههای رویشی
مقایسه انواع پایههای نهال، پایه بذری و پایههای رویشی
مقایسه انواع پایههای نهال یکی از موضوعات مهم در انتخاب نهال مناسب برای بازسازی و احداث باغ است. انتخاب پایه تاثیر زیادی بر رشد، باردهی، طول عمر و مقاومت درختان نسبت به شوری و کم آبی دارد. شناخت تفاوت نهالهای پایه رویشی و بذری به باغداران کمک میکند تا نهال مناسب زمین کشاورزی و شرایط اقلیمی منطقه خود انتخاب کنند و بازده اقتصادی بالایی داشته باشند.
در این راهنما از نهالستان رویال نهال به مقایسه نهالهای پایه رویشی و بذری از نظر رشد، باردهی و میزان مقاومت نسبت به تنشهای محیطی میپردازیم. همچنین انواع نهالهای رویشی سیب، گردو، گیلاس و پایه های معروف مانند M9، M26، گزیلا، GF677 را معرفی و خصوصیات هر کدام را بررسی میکنیم تا انتخاب هوشمندانهای داشته باشید.
اگر در انتخاب بین پایه روشی و بذری تردید دارید و میخواهید بدانید کدام نهال برای شرایط کم آبی و شوری مناسب است،؟ این راهنما پاسخ تمام سوالاتتان را طبق تجربه باغداران حرفهای و منابع علمی معتبر به زبان ساده جواب میدهد.
انواع پایه نهال
پایه نهال بخشی از درخت است که عملکردهایی مانند جذب آب و عناصر غذایی از خاک، رشد رویشی ، مقاومت به تنشهای محیطی و تثبت در خاک را برعهده دارد. انتخاب پایه نهال مناسب تاثیر مستقیمی بر رشد رویشی، سرعت باردهی، کیفیت میوه و طول عمر درخت دارد. از نظر روش تولید، پایهها به سه دسته اصلی رویشی، بذری و کشت بافتی تقسیم میشوند.
با این حال میتوان یک دسته بندی دیگر برای انواع پایههای نهال از نظر ویژگیهای محیطی و عملکردی در نظر گرفت. پایههای مقاوم به شوری، خاک آهکی و کم آبی، پایه های پاکوتاه کننده یا پایه نهال پاکوتاه است.
پایه رویشی چیست؟
همانطور که از اسم این پایهها مشخص است، به روش رویشی مانند قلمه زدن، خوابانیدن و کشت بافتی تکثیر میشوند و ژنتیک هر پایه نهال با نهال مادری یکسان است. پایههای رویشی دارای ریشههای سطحی و افشان هستند و نسبت به پایه بذری حجم زیادی دارند. سرعت باردهی این پایهها بیشتر بوده و امکان استفاده از پایههای پاکوتاه کننده برای باغهای متراکم را فراهم میکنند.
مزایا و معایب پایه رویشی
از مزایای پایههای رویشی به موارد زیر میتوان اشاره کرد:
1) یکنواختی باغ: در بین انواع پایههای نهال، پایههای رویشی بیشترین میزان یکنواختی را از نظر رشد و گلدهی دارند. این موضوع باعث میشود مدیریت باغ از نظر هرس، تغذیه و آبیاری راحت باشد و میوهها کیفیت یکسانی داشته باشند.
2) زودباردهی و بازده اقتصادی بالا: پایههای رویشی نسبت به بذری 3-2 سال زودتر به باردهی میرسند که بازگشت سرمایه سریعتر اتفاق میافتد.
3) امکان احداث باغهای متراکم: برخی نهالهای پایه رویشی مانند پایه M9 در سیب یا گیزیلا 5 در گیلاس دارای خاصیت پاکوتاه کنندگی هستند که برای احداث باغهای متراکم با فاصله کاشت کمتر گزینه مناسبی میباشند.
4) مقاومت ژنتیکی بالا: برخی گونههای پایه رویشی در برابر بیماریها و تنشهای محیطی مانند کم آبی و شوری مقاومت بالایی دارند.
از معایب پایههای رویشی نیز میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1) هزینه تولید بالا: نسبت به بقیه انواع پایههای نهال، پایه رویشی نیاز به قلمه گیری تخصصی و کشت بافت دارند که پیچیده و پرهزینه هستند.
2) حساسیت نسبت به شرایط خاک و رطوبت: برخی از پایههای رویشی نسبت به رطوبت خاک حساس هستند و در خاکهای سنگین دچار پوسیدگی ریشه میشوند.
3) عمر اقتصادی کوتاهتر: پایههای رویشی باردهی را زودترشروع میکنند با این حال طول عمر اقتصادی درخت کوتاه تر است.
4) نیاز به مراقبت دقیقتر: به دلیل اینکه ریشههای این پایهها سطحی هستند نیاز به آبیاری و تغذیه منظم دارند.
نهال پایه بذری
پایه نهالهای بذری، از بذر تکثیر میشوند و تنوع ژنتیکی بالایی دارند.این نهالها نسبت به اقلیمهای متفاوت و خاک سازگاری بیشتری داشته و نسبت به بیماریهای خاک مانند فیتوفترا و نماتد مقاومت زیادی دارند. با این حال چون هر نهال ویژگیهای نهال مادر خود را به ارث میبرد یکنواختی باغ پایین است.
نهالهای پایه بذری که به درختان سنتی نیز معروف هستند، معمولا دیر بار میدهند و ریشههای عمودی و عمقی دارند. در انتخاب بذر سعی میشود از بذر گیاهانی استفاده کنند که نسبت به تنشهای محیطی مقاومت بیشتر داشته باشند.
مزایا و معایب پایه بذری
مزایای پایه بذری عبارتند از:
1) سازگاری بالا با شرایط خاک و اقلیم: یکی از مهمترین مزایای پایه بذری در بین انواع پایههای نهال مقاومت زیاد آنها در برابر شوری، کم آبی و خاک آهکی است. این پایهها دارای ریشههای عمقی و قوی هستند که توانایی جذب آب از لایههای عمقی خاک در شرایط کم آب دارند.
2) مقاومت در برابر بیماریهای خاک زاد: در خاکهای آلوده یا مناطق با آبیاری غیر استاندارد، پایه بذری مناسب هستند چون به دلیل تنوع ژنتیکی، مقاومت بیشتری در برابر بیماریهایی مانند نماتد و فیتوفترا دارند.
3) طول عمر بالا: در مقایسه با پایههای رویشی، این پایهها طول عمر بیشتری دارند و برای احداث باغهای کم تراکم و سنتی مناسب هستند.
4) هزینه تولید کمتر: نهال پایه بذری نیازی به تجهیزات خاصی ندارد و قیمت نهایی نهال کمتر است.
پایه های کشت بافتی
پایه کشت بافتی، نوعی پایه رویشی است که بخشی از گیاه جدا شده و در آزمایشگاه در محیطهای کشت مخصوص پرورش داده میشود سپس از آزمایشگاه به زمین منتقل میکنند و عمل پیوند روی این پایه انجام میشود. این پایهها در مقابل بیماریهای قارچی مقاوم هستند و برای باغهای مدرن و متراکم توصیه میشوند.
مقایسه پایه بذری و رویشی
در میان انواع پایههای نهال، تفاوت بین پایه رویشی و بذری تنها به روش تکثیر خلاصه نمیشود بلکه این تفاوت در رشد، گلدهی و مدیریت باغ تاثیر زیادی دارد. پایههای رویشی رشد را محدود کرده و باعث تقویت گلدهی و باردهی میشوند در حالی که پایه بذری رشد رویشی زیادی دارند و تعادل بین رشد و گلدهی دیرتر برقرار میشود.
| ویژگیها | پایه بذری | پایه رویشی |
|---|---|---|
| روش تکثیر | از طریق بذر | قلمه زدن، خوابانیدن |
| الگوی رشد ریشه | ریشه عمیق، گسترده و مقاوم به خشکی | ریشه سطحیتر، با جذب مؤثرتر مواد غذایی |
| شروع باردهی | دیرتر ۴ تا ۶ سال پس از کاشت | زودتر 2 تا ۳ سال پس از کاشت |
| قدرت رشد رویشی | زیاد، درختان بلند و پرشاخوبرگ | کنترلشده (مناسب برای باغهای متراکم) |
| مقاومت به تنشهای محیطی | بالا در برابر کمآبی، شوری و آهک | متغیر؛ بسته به نوع پایه و روش تکثیر |
| مقاومت به بیماریهای خاکزاد | بالا بهدلیل تنوع ژنتیکی | ممکن است پایینتر باشد، مگر در پایههای اصلاحشده |
| هزینه تولید و خرید نهال | کمتر | بالاتر بهدلیل روشهای تکثیر پیشرفته |
| کاربرد | باغهای سنتی و مناطق با اقلیم سخت | باغهای مدرن، متراکم و زودبازده |
| طول عمر اقتصادی درخت | بیشتر | کوتاهتر اما با بازده اقتصادی سریعتر |
پایههای خاص و معروف در بین انواع پایههای نهال میوه
در بین انواع پایههای نهال، برخی پایهها به دلیل سازگاری بالا، عملکرد اقتصادی مطلوب و ویژگیهای فیزیولوژیکی به عنوان پایه شاخص در نظر گرفته میشوند. انتخاب پایههای خاص باید براساس نوع میوه، اقلیم منطقه، نوع خاک و هدف تولید انجام شود. در ادامه پایه میوههایی مانند گردو، هلو، گیلاس را بررسی خواهیم کرد.
پایههای درخت سیب
در بین پایههای نهال سیب، پایههای مالینگ مانند M7، M9 و M26 بیشترین کاربرد را دارند. پایه M7، پایهای نیمه کوتاه که مقاومت زیادی در برابر کم آبی و خاکهای سنگین دارد. M9، پایهای رویشی از نوع پاکوتاه و زود بازده است که برای باغهای متراکم توصیه میشود. M26، رشد متوسظی دارد که نسبت به M9 به شرایط خاک مقاوم تر است.
پایههای معروف گیلاس و آلبالو
در بین انواع پایههای نهال گیلاس، پایه گزیلا و ماکسیما در بین باغداران محبوبیت زیادی دارند. این پایهها به دلیل پاکوتاه کنندگی در احداث باغهای متراکم استفاده میشوند که زود بازده هستند اما در خاکهای مرطوب و سنگین نیاز به مراقبت زیادی دارند.
پایههای معروف هلو و شلیل
پایههای GN و GF677 در بین پایههای هلو و شلیل معروف هستند که پایه GN رشد متوسط و مقاومت زیادی دارد. پایه GF677، پایه هیبریدی هلو و بادام است که برای مناطق گرم و خشک مناسب است و در خاکهای آهکی رشد خوبی دارد.
پایههای معروف گردو
در بین پایههای گردو، دو پایه پارادوکس و گردوی ایرانی اهمیت زیادی دارند. گردو ایرانی پایه بذری که سازگاری زیادی با اقلیم گرم و خشک ایران داشته و طول عمر زیادی دارد. حاصل تلاقی گردوی ایرانی و گردوی سیاه، پایه پارادوکس است که رشد سریع و یکنواختی بالایی دارد اما نسبت به سرمای شدید حساس است.
پایههای گلابی
در بین پایههای گلابی، پایههای پیرودوارف و OHF جزء محبوبترین پایهها در بین باغداران هستند. پایه OHF، یک پایه مقاوم به آتشک بوده که برای تولید تجاری و اقتصادی مناسب است. پایه پیرودوارف پایه نیمه پا کوتاه که سازگاری بالایی با انواع خاک دارد.
پایههای معروف آلو و زردآلو
در بین انواع پایههای نهال آلو و زردآلو، پایه میروبالان معروف است که سازگاری بالایی با انواع خاکها و شرایط اقلیمی دارد و برای خاکهای آهکی و نیمه مرطوب گزینه ایده آلی است.
جمع بندی، پایه بذری بهتر است یا رویشی؟
پاسخ به این سوال به شرایط اقلیمی منطقه، نوع خاک، هدف از احداث باغ و نوع میوه بستگی دارد در بین انواع پایههای نهال، پایههای بذری با ریشههای عمودی و عمقی، نسبت به تنشهای محیطی مانند کم آبی، شوری و خاک آهکی مقاومت زیادی دارند؛ بنابراین برای احداث باغهای سنتی گزینه مناسبی هستند. در مقابل پایههای رویشی با یکنواختی ژنتیکی، باردهی زودتر و رشد کنترل شده گزینه مناسب برای باغهای مدرن و متراکم هستند.
اگر هدف شما احداث باغ با بازدهی اقتصادی بالا و قابلیت مدیریت مکانیزه است، پایههای رویشی مناسب هستند. در حالی که اگر مقاومت به شرایط محیطی و عمر اقتصادی بالا مدنظرتان است پایههای بذری انتخاب هوشمندانهای میباشند. هیچ کدام از نهالها بر دیگری برتری ندارد و انتخاب باید براساس شرایط منطقه، نوع محصول و نحوه مدیریت باغ انجام شود.
برای خرید انواع نهالهای باکیفیت و پربازده مانند نهال بادام، گردو، پسته و ارقام تجاری دیگر با نهالستان رویال تحت مدیریت مهندس آرمین قاسمی در ارتباط باشید. نهالستان رویال با ارائه نهالهای استاندارد و اصلاحشده، انتخابی مطمئن برای احداث باغهای شماست.
منبع: Fao.org
سوالات متداول:
تفاوت نهال پایه بذری و پایه رویشی چیست؟
تفاوت اصلی در انواع پایههای نهال بذری و رویشی در نحوه تکثیر و یکنواختی ژنتیکی آنها است.
تفاوت اصلی در انواع پایههای نهال بذری و رویشی در نحوه تکثیر و یکنواختی ژنتیکی آنها است.
پایههای رویشی معمولاً دو تا سه سال پس از کاشت به باردهی اقتصادی میرسند، در حالیکه نهالهای بذری چهار تا شش سال برای ورود به مرحله باردهی زمان نیاز دارند.
کدام پایه نهال برای خاک شور مناسب است؟
برای خاکهای شور، استفاده از انواع پایههای نهال مقاوم به شوری مانند پایههای UCB1 در پسته،GF67 در هلو و GN در شلیل توصیه میشود که جذب عناصر غذایی را در شرایط تنش شوری بهینه میکنند.
برای احداث باغ متراکم از چه پایهای استفاده کنیم؟
در احداث باغهای متراکم، پایههای رویشی پاکوتاه مانند M9 در سیب،Gisela در گیلاس و Pyrodwarf در گلابی بهترین انتخاب هستند زیرا کنترل رشد، یکنواختی و زودبازدهی بالایی را فراهم میکنند.