کاشت نهال در زمین‌های سنگلاخی و آهکی
شاید بارها از کاشت نهال در زمین‌های سنگلاخی و آهکی به خاطر خشک شدن درخت‌ها بعد از گذشت 2 الی 3 سال و زرد شدن برگ‌ها نا امید شده باشید. اما شما می‌توانید با یک انتخاب هوشمندانه درآمد‌های میلیاردی از زمین کشاورزیتان داشته باشید و آن را به یک باغ سرسبز تبدیل کنید. تجربه کشاورزان ازکاشت نهال در زمین‌های سنگلاخی و آهکی نشان داده که با انتخاب نهال‌های مناسب مانند بادام، پسته، انجیر، زیتون و انگور، همچنین اصلاح خاک و کوددهی مناسب می‌توان خاک را حاصلخیز کرد.
در این مقاله از وب سایت رویال نهال، نحوه اصلاح و آماده سازی زمین، انتخاب نهال‌های مقاوم و فرآیند کاشت نهال در زمین‌های سنگلاخی، آهکی را به زبان ساده آموزش می‌دهیم تا زمین‌هایی که دیگران آن را بی ارزش می‌دانند به ثمر برسانید و درآمد‌های بالایی کسب کنید.
چگونه خاک قلیایی و آهکی را اصلاح کنیم؟
قبل از اینکه در مورد روش‌های اصلاح خاک قلیایی و آهکی صحبت کنیم ابتدا بهتر است انواع خاک را بشناسیم و بدانیم منظور از خاک قلیایی و آهکی چیست؟
انواع خاک‌ها براساس PH دسته بندی می‌شوند منظور از PH خاک، میزان اسیدی است که در خاک وجود دارد و مقدار PH بین 14-0 می‌باشد. اگر میزان PH خاک حدود 7-0 باشد خاک اسیدی اما اگر بین 14-7 باشد خاک قلیایی است. همچنین PH، 7 نشان دهنده خنثی بودن خاک می‌باشد.
مقدار PH در خاکی که برای کشاورزی مناسب است بین 6.5 تا 7.5 می‌باشد. اما اگر از این میزان بیشتر یا کمتر باشد نهال مواد مغذی را از خاک جذب نکرده و رشد نمی‌کند. خاک‌های قلیایی نسبت به اسیدی قابلیت کمتری برای رشد گیاهان دارند و PH خاک نباید بیشتر از 7.5 باشد با این حال نهال‌هایی وجود دارند که می‌توانند در خاک‌های قلیایی رشد کنند ولی بهتر است، با روش‌هایی مقدار PH خاک را کاهش دهیم.
اگر میزان کلسیم کربنات در خاک بیش از اندازه باشد در لایه‌های عمقی انباشته می‌شود که به این خاک آهکی یا به اصطلاح گچی می‌گویند و بیشتر در مناطقی که آب و هوا خشک باشد دیده می‌شود. میزان طبیعی کلسیم کربنات در خاک حاصلخیز کمتر از 10 درصد است اگر از این میزان بیشتر باشد گیاه قادر به رشد نخواهد بود و باید خاک را اصلاح کنیم. در ادامه با روش‌های اصلاح خاک آهکی آشنا خواهیم شد.
اصلاح خاک آهکی با استفاده از گوگرد کشاورزی
استفاده از کودهای گوگردی برای کاهش PH خاک بسیار موثر است و بیشتر کشاورزان از این روش استفاده می‌کنند. با اضافه کردن گوگرد، اسید سولفوریک و سولفات آلومینیوم قلیایی بودن خاک اصلاح می‌شود. با این حال چون اسید سولفوریک خیلی سریع واکنش نشان می‌دهد و خطرناک است برای نهال‌های خانگی مناسب نیست.
نوع دیگر کودهای گوگردی که در بازار عرضه می‌شود و استفاده از آن‌ها رایج است گوگرد پلاس می‌باشد. در این کود باکتری‌های تیلوباسیلوس وجود دارند، وقتی به خاک افزوده می‌شود باکتری‌ها با رطوبت خاک فعال می‌شوند و PH خاک را کاهش می‌دهند.
کاهش PH خاک با کود نیتروژن دار
کودهای نیتروژن دار که حاوی آمونیوم و اوره هستند می‌توانند در خاک واکنش‌هایی انجام داده و تا حدودی میزان PH خاک را کاهش دهند. هر چند کاهش PH چشمگیر نخواهد بود اما می‌تواند تا حدودی موثر باشد.
تقویت خاک آهکی با کود دامی پوسیده
خاک‌های آهکی برای کاشت درختان مناسب نیستند و حاصلخیز نمی‌باشند. بهتر است یک برنامه برای تامین عناصر غذایی برای رشد نهال ها در سال‌های اولیه رشدشان در نظر بگیرید. علاوه بر کلسیم می‌توان با افزودن کودهای دامی پوسیده به خاک هنگام کاشت نهال یا قبل از آن تا حدود زیادی کمبود مواد غذایی درختان را جبران کرد.
کودهای گوسفندی، بهترین کود برای خاک‌های آهکی هستند اما کودهای کبوتر و مرغی چون میزان آهک زیادی دارند برای این خاک‌ها مناسب نیستند. بهتر است در طول سال‌ها خاک را آزمایش کنید و عناصر غذایی را به صورت محلول در آب یا خاکی به نهال‌ها برسانید. دقت داشته باشید اگر عنصری در خاک وجود داشته باشد، اما برگ درختان کمبود داشته باشند در این موارد محلول پاشی راه حل خوبی است.
افزایش جذب مواد غذایی با کود کلات آهن
خاک‌های قلیایی جلو جذب مواد غذایی مانند روی و آهن را از خاک می‌گیرند. هر چند گیاهان به میزان کمی از روی و آهن برای رشد نیاز دارند با این حال کمبود روی در درختان و گیاهان باعث کاهش رشد جوانه‌ها می‌شود. همچنین کمبود آهن از فتوسنتز جلوگیری کرده و باعث زرد شدن برگ گیاهان می‌شود. برای سبز شدن برگ‌ها و افزایش رشد درختان در خاک‌های قلیایی بهتر است با کود آهن خاک را غنی کرد.
روش آماده سازی زمین سنگلاخی برای کاشت نهال
یکی از مهم‌ترین مراحل در کاشت موفقیت آمیز نهال در زمین‌های سنگلاخی و آهکی آماده سازی مناسب زمین است. چون این خاک‌ها از نظر عمق، مواد آلی و قابلیت نگهداری آب محدود هستند، ابتدا باید سنگ‌های درشت از سطح خاک جمع آوری شود سپس با استفاده از شخم یا بیل مکانیکی خاک نرم شود تا آب و هوا به لایه‌های زیرین خاک نفوذ کند. اگر زمین شیبدار است ایجاد کردن پله‌های کوچک به تثبیت خاک و جمع آوری آب کمک می‌کند این مرحله گام اصلی برای رشد ریشه‌های نهال در خاک است.
حفر چاله‌های عمیق برای کاشت نهال در زمین سنگلاخی
در زمین‌های سنگلاخی باید عمق گودال‌ها حداقل بین 60 تا 80 سانتی متر باشد تا ریشه بدون مانع در فضای آزاد رشد کند. چاله‌های بزرگتر به حفظ رطوبت و تهویه خاک کمک می‌کنند و به استقرار ریشه‌های نهال در خاک کمک می‌کنند.
اضافه کردن خاک مرغوب به چاله کاشت نهال
گودال‌ها بهتر است با کود دامی پوسیده، ماسه و خاک برگ پر شوند. این کار علاوه بر اینکه بافت خاک را بهبود می‌بخشد به رشد نهال در یک سال اول کمک می‌کند. بعد از قرار دادن نهال اطراف آن را با خاک نرم پر کنید و سپس آبیاری را انجام دهید تا هوای اضافی از گودال خارج شود.
در زمین آهکی و سنگلاخی چه درختی بکاریم؟
زمین‌های سنگلاخی و آهکی معمولا دارای زهکشی بالایی هستند اما مواد آلی کافی ندارند. کاشت نهال در زمین‌های سنگلاخی و آهکی نه تنها از فرسایش خاک جلوگیری می‌کند، بلکه می‌توان سود خوبی از این زمین‌ها به دست آورد. در میان درختانی که قادر به رشد در مناطق گرمسیری هستند نهال‌های پسته، بادام و انجیر رشد خوبی در خاک‌های آهکی دارند. این درختان با نیاز آبی کم و مقاومت بالا در برابر کمبود مواد غذایی برای کاشت در زمین‌های سنگلاخی مناسب هستند. درخت سنجد مقاومت بالایی در برابر خشکی و شوری دارد و گزینه خوبی برای زمین‌های سنگلاخی است. علاوه بر زرشک سایر گیاهان دارویی مانند رزماری و آویشن کوهی با خاک قلیایی سازگاری داشته و ارزش اقتصادی بالایی دارند.
درخت انگور و زرشک نیز با ریشه های قوی و عمقی می‌توانند رطوبت را از لایه‌های عمقی خاک جذب کرده و رشد خوبی داشته باشند. با آماده کردن اصولی چاله، افزودن کود دامی و آبیاری منظم طبق نیاز گیاه می‌توان رشد درختان را تضمین کرد. در ادامه در مورد هر کدام از نهال‌های مقاوم به آهک بیشتر توضییح خواهیم داد.
نهال بادام
درخت بادام، یکی از نهال‌های محبوب بین کشاورزان است چون این نهال علاوه بر مقاومت بالا در برابر آهک برای تشکیل پوسته سخت و چوبی میوه می‌تواند از کلسیم خاک استفاده کرده و رشد خوبی داشته باشد. در مناطق گرمسیر که علاوه بر آهکی بودن خاک مشکل کمبود آب هم وجود دارد این نهال در برابر خشکی نیز تحمل بالایی دارد.
نهال انگور( تاک)
نهال انگور از جمله نهال‌هایی است که برای کاشت در زمین‌های آهکی و سنگلاخی مناسب است. این درخت با داشتن ریشه‌های قوی می‌تواند از میان سنگ‌های سخت عبور کرده و مواد غذایی مورد نیاز خود را جذب کند. افزودن مقداری کود حیوانی و ماسه به چاله هنگام کاشت به رشد تاک کمک می‌کند.
نهال پسته
نهال پسته یا طلای سبز، یکی از بهترین نهال‌ها برای کاشت در زمین‌های آهکی و سنگین می‌باشد. طوری که در بسیاری از شهری‌های مرکزی کشاورزان به دلیل کمبود آب و شوری خاک مجبور به کاشت این درختان شده‌اند. اما این انتخاب هوشمندانه برای کاشت نهال در زمین‌های سنگلاخی و آهکی، ایران را به یکی از کشور‌های اصلی صادر کننده پسته تبدیل کرده است.
نهال انار
کاشت نهال انار در زمین‌های سنگلاخی و آهکی شهر‌های گرمسیری مرکزی مانند ساوه، استان یزد و اصفهان موفقیت آمیز بوده و کشاوزان زیادی توانسته‌اند با کاشت درخت انار سود خوبی به دست آورند.
نهال انجیر
نهال انجیر به آهک مقاومت زیادی دارد و به خوبی می‌تواند در زمین‌های سنگلاخی و آهکی رشد خوبی داشته باشد طوری که امروزه این نهال در مناطق گرمسیری کشور بازده بالایی دارد.
نهال زیتون
با توجه به اینکه درخت زیتون مقاومت خوبی در برابر خشکی و خاک‌های آهکی دارد گزینه مناسبی برای کاشت نهال در زمین‌های سنگلاخی و آهکی است. اما باید دقت داشته باشد زمین زهکشی خوبی داشته باشد، چاله را کمی عمیق تر حفر کنید و آن را با کود دامی پوسیده پر کنید. این نهال در سال‌های اولیه کاشت به آبیاری نیاز دارد اما بعد از استقرار ریشه نیاز به آبیاری کم می‌شود.
درخت سنجد
سنجد یکی دیگر از گزینه‌ها برای کاشت نهال در زمین‌های سنگلاخی و آهکی است درخت سنجد با ریشه‌های عمقی زیاد در خاک نفوذ می‌کند و از فرسایش خاک جلوگیری می‌کند. سنجد به آبیاری زیادی نیاز ندارد فقط کافی است هنگام کاشت گودال نیم متری حفر کرده و آن را با کمی کود پر کنید. این درخت به خاطر خاصیت دارویی می تواند سود خوبی داشته باشد.
نهال زرشک
زرشک از گیاهان دارویی و زینتی مقاوم است که در خاک‌های کم عمق و آهکی نیز رشد می‌کند و با ریشه‌های قوی می‌تواند مواد غذایی را از خاک‌های فقیر جذب کند. درخت زرشک به آبیاری کم اما منظم نیاز دارد. مقاومت بالا در برابر سرما،آفات و خشکی، این گیاه را به یکی از نهال‌های مناسب برای احیای زمین‌های آهکی و سنگلاخی تبدیل کرده است.
احداث باغ در زمین‌های کوهستانی و شیبدار
از جمله مناطق حاصلخیز برای احداث باغ در ایران زمین‌های کوهستانی و شیبدار هستند که بارندگی زیاد و خاک حاصلخیزی دارند. از جمله اقدامات مهمی که برای احدث باغ در زمین‌های کوهستانی باید انجام داد تعیین میزان، جهت شیب و ارتفاع از سطح دریا است. در قدم بعدی باید دما و میزان بارندگی منطقه را تعیین کرد چون بارندگی باید در حدی باشد که آب درخت را در زمان میوه دهی تامین کند.
مشکلی که در زمین‌های شیبدار وجود دارد فرسایش خاک و عدم جذب کافی آب است که با دیواره، پرچین و یا تراس بندی کردن می‌توان سرعت حرکت آب را تا حدی کمتر کرد. پاپیتال، اقاقیا و توت فرنگی زینتی از بهترین گیاهان برای کاشت در زمین‌های شیبدار هستند و هدف از کاشت این گیاهان جلوگیری از فرسایش خاک است. بهترین درختان دیمی قابل کاشت در مناطق شیبدار درخت انگور، انجیر، انار، زیتون، سنجد، عناب، زرشک و گلابی وحشی است که میوه آن خاصیت دارویی دارد.
در هنگام احداث باغ در اراضی شیبدار باید چند اصل را رعایت کرد از جمله:
• اگر هنگام حفر چاله به لایه سفتی از خاک رسیدید باید آن را از بین ببرید تا ریشه رشد خوبی داشته باشد.
• گودال باید با کود یا خاک پر شود.
• برای هدایت آب پای درخت‌ها بهتر است سامانه جمع آوری آب ایجاد کنید که به شکل‌های مربعی، مثلثی و نیم دایره‌ای با خاک برداری اطراف درخت حفر می‌شوند. در شیب‌های کم، سامانه‌های مربعی، مثلثی و نیم دایره‌ای مناسب هستند اما در شیب‌های زیاد سامانه‌های عمود بر شیب توصیه می‌شوند.
• کاشت نهال باید 15-10 سانت بالاتر از سطح خاک و خلاف جهت باد انجام شود تا مقاومت نهال بیشتر باشد.
از زمین سنگلاخی تا باغی سودآور
کاشت نهال در زمین‌های سنگلاخی و آهکی اگر با دانش کافی و برنامه‌ریزی انجام شود، می‌تواند به یکی از سودآورترین زمین‌های کشاورزی تبدیل شود. انتخاب نهال‌های مقاوم مانند پسته، بادام، انجیر، زیتون و انگور، به همراه اصلاح خاک آهکی و استفاده از کودهای مناسب، باعث می‌شود حتی زمین‌های فقیر و آهکی نیز به باغی پربار تبدیل شوند.
اگر قصد دارید از زمین‌های سنگلاخی خود بهترین بهره را ببرید و باغی پربازده احداث کنید، پیشنهاد می‌کنیم برای خرید نهال‌های سالم و شناسنامه دار و مشاوره تخصصی در زمینه کاشت نهال در زمین‌های سنگلاخی و آهکی با نهالستان رویال تحت مدیریت مهندس آرمین قاسمی در ارتباط باشید. کارشناسان خبره نهالستان رویال با تجربه و دانش فنی خود، شما را در انتخاب نهال مناسب و کاشت صحیح همراهی خواهند کرد تا در کوتاه ترین زمان بازدهی مناسبی از زمین خود داشته باشید.
سوالات متداول
۱. آیا هزینه کردن برای اصلاح خاک سنگلاخی به‌صرفه است؟
بله، قطعاً. این هزینه یک سرمایه‌گذاری اولیه برای یک عمر باغداری پرسود است. به جای داشتن زمینی بی‌ارزش، با یک بار هزینه هوشمندانه برای اصلاح چاله‌های کاشت، باغی با ارزش و درآمدزا خواهید داشت که بازگشت سرمایه آن تضمینی است.
۲. اصلاح خاک با کود و گوگرد، کار یک‌باره است یا دائمی؟
بخش اصلی و سخت کار (حفر چاله بزرگ و مخلوط کردن خاک مناسب) فقط یک بار هنگام کاشت انجام می‌شود. پس از آن، تقویت خاک به صورت سالانه با کودهای دامی پوسیده و کلات آهن به شکل چالکود انجام می‌شود که بسیار ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر است.
۳. نهال‌های مقاوم، چند ساله به بار می‌نشینند؟
این بستگی به نوع نهال و مراقبت شما دارد. اما به طور کلی، درختان مقاومی مانند بادام، انجیر و انار از سال سوم یا چهارم شروع به باردهی اقتصادی می‌کنند و شما می‌توانید نتیجه زحمات خود را ببینید.